Dzięki mowie możemy nie tylko komunikować się z innymi ludźmi, ale także wyrażać emocje. Dlatego opanowanie tej umiejętności jest kluczowe dla rozwoju każdego dziecka. Większości maluchów przyswajanie nowych słów przychodzi z łatwością. Niestety, u niektórych proces ten zachodzi wolniej i wymaga odpowiedniego wsparcia. Czym jest opóźniony rozwój mowy i co zrobić, gdy zostanie potwierdzony przez specjalistę u naszego dziecka?
Jak stwierdzić, czy mamy do czynienia z opóźnionym rozwojem mowy?
Kiedy podejrzewasz opóźniony rozwój mowy u swojej pociechy, zgłoś się do logopedy dziecięcego. Zdarza się, że maluchy posługują się bardzo ograniczonym zasobem słów lub mają problem z ich prawidłową artykulacją. Specjalista oceni, czy występuje opóźniony rozwój mowy, biorąc pod uwagę umiejętności młodego człowieka, jego wiek i zdolności językowe jego rówieśników. Zdarza się, że dziecko jest introwertyczne, dlatego mało mówi. Niekiedy niewłaściwie wypowiada głoski, bo występują u niego nieprawidłowości natury anatomicznej. Logopeda dziecięcy może Was skierować także do audiologa, aby wykluczyć lub potwierdzić niedosłuch.
Rozwój mowy u dziecka – podstawowe informacje
- Dzieci zaczynają wypowiadać pierwsze głoski, sylaby i słowa w okolicach pierwszych urodzin, jednak jest to proces bardzo indywidualny i u każdego dziecka przebiega z różną szybkością. Niektóre maluchy zaczynają mówić w wieku 10-12 miesięcy, a inne trochę później.
- Konkretne dźwięki czy też sylaby, które są na stałe przypisane do danej rzeczy, osoby czy czynności, traktuje się jako słowo. Słowem będzie „mama”, „daj”, „nie”, ale także „uuuu” jako wskazanie np. samolotu, „bam” na opisanie uderzenia czy „au au” jako nazwa dla psa.
- Przyjmuje się, że dzieci 15-miesięczne posługują się około 3-5 słowami.
- Dwulatek powinien używać około 200 słów (w rozumieniu opisanym powyżej), jeśli tak nie jest, to należy udać się do logopedy.
- Pomoc specjalisty będzie konieczna także u młodszego dziecka, u którego zauważymy zastój w przyswajaniu nowych dźwięków, sylab i słów. Jeśli przez około 2-3 miesiące nie pojawiają się nowe dźwięki, to konieczna będzie konsultacja logopedyczna. Warto notować sobie wypowiadane przez dziecko dźwięki i słowa – dzięki temu widzimy, czy nasza pociecha stale robi postępy w tym zakresie.
Na opóźniony rozwój mowy mogą wskazywać następujące objawy:
- nierozpoznawanie własnego imienia przez dziecko,
- niewyraźna i niezrozumiała mowa dziecka,
- brak zainteresowania otoczeniem,
- unikanie kontaktu wzrokowego,
- preferowanie samodzielnych zabaw,
- ubogi zasób słownictwa – 2 wyrazy, które służą do opisywania wszystkich przedmiotów w otoczeniu,
- niewypowiadanie żadnych słów ok. 12. miesiąca życia,
- niewypowiadanie prostych zdań ok. 24. miesiąca życia,
- brak bliskościowej więzi między rodzicem a dzieckiem, maluch nie prosi opiekuna o pomoc.
Opóźniony rozwój mowy u 2-latka należy niezwłocznie skonsultować ze specjalistą. Zgłoś się do logopedy, gdy dziecko nie reaguje na swoje imię lub zdaje się rozumieć Twoje komunikaty, ale nie formułuje własnych.
Opóźniony rozwój mowy u 3-latka wymaga podjęcia odpowiednich działań. Zadbaj o więź emocjonalną z maluchem i wykonuj ćwiczenia logopedyczne w formie zabawy podczas codziennych czynności. Naśladujcie wspólnie odgłosy zwierząt i pojazdów, a także wyraźną artykulację głosek np. „OOO! Ale duże auto!”, „AAA, jestem taka śpiąca”, zachęć dziecko do wspólnego powtarzania.
Opóźniony rozwój mowy u 4-latka można pokonać, uzupełniając terapię logopedyczną o zabawy zachęcające dziecko do mówienia. Włączcie do swojej codziennej rutyny polowanie na przedmioty. Niech dziecko wybiera swoje ulubione, próbuje je nazwać i opisać.
Opóźniony rozwój mowy u 5-latka wymaga rozbudowywania jego lakonicznych wypowiedzi. Np. gdy syn/córka mówi: „To jest kot”, Ty możesz dodać od siebie: „To jest kot sąsiadów, który ma czarne futerko i miauczy”. Chodzi o to, abyś poszerzał słownictwo swojej pociechy, a jednocześnie przybliżał jej świat.
Opóźniony rozwój mowy u dziecka – przyczyny
U Twojego dziecka rozpoznano opóźniony rozwój mowy? Przyczyny tego problemu mogą obejmować:
- za krótkie wędzidełko języka,
- przerost migdałków, który prowadzi do zaburzeń słuchu,
- nadwrażliwość sensoryczną i dużą skłonność do przestymulowania,
- przeżyte traumy, np. związane z przemocą domową lub rozłąką z matką,
- nieprawidłowe relacje z rodzicem, który zachowuje dystans emocjonalny, zaniedbuje potrzeby dziecka, nie chwali go za osiągnięcia i rzadko z nim rozmawia.
Przyczyny opóźnionego rozwoju mowy mają charakter środowiskowy, psychologiczny, anatomiczny, fizjologiczny, metaboliczny lub genetyczny. Ustalenie źródła problemu jest bardzo ważne, ponieważ wyznacza kierunek dalszego postępowania.
Przy problemach z wędzidełkiem zaleca się interwencję chirurgiczną. Problemy ze słuchem wymagają wsparcia audiologa. Z kolei zaburzenia więzi, trauma i wysoka wrażliwość przetwarzania sensorycznego to trudności, przy których rekomenduje się pomoc psychologiczną. Niekiedy konieczne okazują się zajęcia z integracji sensorycznej.
Konsekwencje opóźnionego rozwoju mowy
Logopedzi u wielu dzieci diagnozują opóźniony rozwój mowy. Konsekwencje tego problemu obejmują:
- niewłaściwą artykulację,
- problemy z czytaniem i pisaniem,
- jąkanie,
- trudności w budowaniu relacji z rówieśnikami,
- nadwrażliwość emocjonalną,
- niską samoocenę u dziecka,
- zahamowania u dziecka, które często wiążą się z większą skłonnością do lęku,
- zaburzenia nastroju,
- nieśmiałość.
Opóźniony rozwój mowy – od czego zacząć?
Podejrzewasz u dziecka opóźniony rozwój mowy. Od czego zacząć, aby ułatwić maluchowi przyswajanie słów? Najpierw zgłoś się do logopedy dziecięcego. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad i oceni umiejętności młodego człowieka. Jeśli uzna, że dziecko znajduje się na niższym etapie rozwoju niż jego rówieśnicy, postawi diagnozę. Nie traktuj jej jak wyroku. Twoje dziecko może nadrobić opóźnienie mowy, uczęszczając na terapię logopedyczną. Zaleca się, aby wspierać ją, wykonując w domu proste ćwiczenia wskazane przez specjalistę. Uzupełnij i uatrakcyjnij je o zabawki stymulujące rozwój mowy.
Ćwiczenia logopedyczne na opóźniony rozwój mowy
W przypadku ćwiczeń niezwykle istotna jest regularność. Kluczową rolę odgrywa także sposób, w jaki je wykonujecie. Kilkulatek uczy się emocjonalnie. Podejmuje jakąś aktywność wówczas, gdy towarzyszy jej budowanie więzi z opiekunem. Wynika to z faktu, że ludzki mózg został tak ukształtowany przez ewolucję, aby lepiej pamiętać emocje niż fakty.
Stymuluj pamięć emocjonalną dziecka, wykonując ćwiczenia logopedyczne. Zadbaj o bliskość, kontakt wzrokowy, dotyk i czułość. Zrezygnuj z postawy nauczyciela, który pracuje autorytarnie. To rodzi niepotrzebny stres. Dziecko rozwija się lepiej w życzliwej i przyjaznej atmosferze. Jeśli stwierdzono u niego opóźniony rozwój mowy, ćwiczenia logopedyczne, które znajdują się poniżej, okażą się dobrym rozwiązaniem.
- Podczas wykonywania ćwiczeń logopedycznych utrzymuj z dzieckiem kontakt wzrokowy. Dzięki temu rozwiązaniu nie tylko zbudujesz z maluchem więź, ale też pokażesz mu, jak układać usta, wypowiadając poszczególne słowa. Młody człowiek uczy się poprzez naśladownictwo, dlatego potrzebuje wzorca.
- Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia, które wspierają motorykę małą. Przystąpcie do wspólnego wykrawania ciasteczek, lepienia figurek z plasteliny etc. Jest to ważne, ponieważ stymulując ośrodek ruchu, aktywujesz także ośrodek mowy. Oba sąsiadują ze sobą w mózgu.
- Wprowadź ćwiczenia policzków, warg i języka, które wspierają artykulację słów. Puszczajcie razem bańki, zdmuchujcie świeczki i naśladujcie dźwięki wydawane przez różne zwierzęta.
- Warto postawić na masaż twarzy i dłoni, to świetny sposób na stymulację rozwoju mowy oraz na chwilę relaksu i wyciszenia. O pokazanie technik takiego masażu możesz poprosić fizjoterapeutę dziecięcego, logopedę lub neurologopedę.
- Opisuj dziecku otaczający go świat. Wspomniana aktywność jest bardzo ważna. Pomaga zbudować bliskościową więź, niesie ze sobą informacje nt. świata i oswaja z mową.
- Zadbaj o to, aby wypowiadać słowa poprawnie i wyraźnie. Unikaj zdrobnień i skomplikowanych wyrazów. Używaj prostych słów i krótkich zdań, które łatwo zapamiętać i powtórzyć młodemu człowiekowi.
- Odpowiedni rozwój słuchu stanowi podstawę mowy. Zachęć dziecko do wspólnego śpiewania prostych i rytmicznych piosenek. Możesz też wprowadzić taniec i żywą gestykulację. Niech to ćwiczenie stanie się dobrą zabawą, a nauka przyjdzie maluchowi z łatwością.
- Słuchaj uważnie tego, co ma Ci do powiedzenia dziecko. Nie ponaglaj go i nie krytykuj za popełnione błędy. Kiedy dziecko czuje się nieważne, bo go nie słuchasz lub kończysz za niego zdanie, pojawia się zniechęcenie. Nikt z nas nie lubi wykonywać czynności, które spotykają się z brakiem docenienia. Dość szybko je porzucamy.
Twojej uwadze polecamy również zabawki wspierające rozwój mowy. W naszym asortymencie znajdziesz wiele wspaniałych produktów, które uzupełnią i uatrakcyjnią ćwiczenia logopedyczne. Oferujemy m.in. zabawki drewniane, które uchodzą za proekologiczne i trwałe. Możesz je zachować dla kolejnego dziecka.