Nadwrażliwość dotykowa u dzieci – objawy, przyczyny, zalecenia i ćwiczenia

Nadwrażliwość dotykowa należy do zaburzeń integracji sensorycznej. Sprawia, że proste, codzienne czynności, takie jak przytulanie, zakładanie ubrań, mycie zębów czy czesanie stają się ogromnym problemem. Osoby, u których została rozpoznana obronność dotykowa, starają się ograniczyć do minimum działania, które wywołują dyskomfort. Prowadzi to do trudności z zachowaniem higieny, spożywaniem niektórych posiłków i używaniem wybranych przedmiotów. Z naszego artykułu dowiesz się, jak bywa leczona nadwrażliwość dotykowa u dzieci.

Czym jest nadwrażliwość dotykowa (obronność dotykowa) u dzieci?

Nadwrażliwość dotykowa u niemowląt, wbrew obiegowej opinii, stanowi często spotykany problem. Maluszek wykazuje niechęć do ssania piersi. Może też głośno płakać podczas przewijania, kąpieli, czesania, przebierania czy obcinania paznokci. Mama często nie potrafi go uspokoić, ponieważ obronność dotykowa sprawia, że dziecko nie przepada za przytulaniem, które jego rówieśnikom przynosi ukojenie.

Specjaliści podkreślają, że nadwrażliwość dotykowa jest diagnozowana u coraz większej liczby osób. Do poradni psychologiczno-pedagogicznych zgłaszają się rodzice zaniepokojeni zachowaniem swoich pociech. Młodzi ludzie reagują płaczem, rozdrażnieniem, a niekiedy wręcz agresją, na mycie głowy, przebieranie i wdrażanie potraw o określonej konsystencji. Rodzi to szereg komplikacji. Trudno zachować higienę u dziecka. Jego wybiórczość pokarmowa prowadzi do niedoboru substancji odżywczych. Nadwrażliwość dotykowa utrudnia też budowanie bliskich relacji z innymi ludźmi – rodzicami, dziadkami i rówieśnikami. Niekiedy dzieci odmawiają udziału w wybranych zabawach i aktywnościach, np. nie lubią brudzić sobie rąk plasteliną.

Obronność dotykowa stanowi rodzaj zaburzenia integracji sensorycznej. Do mózgu człowieka nieustannie napływają różne bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Niosą za sobą cenne informacje. U większości osób zostają one odczytane i zintegrowane, co umożliwia podjęcie określonych działań. Z kolei u dzieci, u których występuje nadwrażliwość dotykowa, dochodzi do pewnych nieprawidłowości podczas analizy napływających danych. W tym miejscu należy nadmienić, że istnieją dwa rodzaje dotyku – protopatyczny i epikrytyczny. Pierwszy z nich informuje o zagrożeniu i stanowi sygnał do wdrożenia działań obronnych. Drugi natomiast pozwala zróżnicować bodźce dotykowe.

Dzieci, u których została rozpoznana obronność dotykowa, każdy bodziec traktują jako dotyk protopatyczny. Nic dziwnego, że reagują płaczem, ucieczką, rozdrażnieniem, a nawet agresją. Ich mózg błędnie odczytuje zaistniałą sytuację jako niebezpieczeństwo, co pociąga za sobą zachowanie nieadekwatne do sytuacji.

Nadwrażliwość dotykowa stanowi spory problem, ponieważ skóra to największy narząd ludzkiego ciała. Znajduje się w niej mnóstwo receptorów. Odpowiadają one za odbiór bodźców dotykowych – nacisku, zimna i ciepła.

Nadwrażliwość dotykowa

Nadwrażliwość dotykowa – objawy

Podejrzewasz, że u Twojego dziecka występuje nadwrażliwość dotykowa? Objawy tego zaburzenia integracji sensorycznej obejmują:

  • unikanie przytulania, pocałunków i innych fizycznych form czułości,
  • negatywny stosunek do zabaw w piaskownicy,
  • problemy ze ssaniem piersi matki u niemowląt,
  • wybiórczość pokarmową i unikanie dań o określonej konsystencji (zbyt miękkich, twardych, tłustych, kleistych itp.),
  • wystrzeganie się czynności związanych z dotykaniem twarzy,
  • protest przeciwko obcinaniu włosów i paznokci,
  • płacz w sytuacjach, w których dochodzi do pobrudzenia rąk,
  • niechęć do wycierania skóry ręcznikiem,
  • negatywny stosunek do mycia zębów,
  • wystrzeganie się rzeczy, które mogą pobrudzić skórę,
  • niechęć do mycia włosów i ich rozczesywania,
  • unikanie obcisłych ubrań,
  • narzekanie na metki, szwy i faktury materiałów, z których szyje się odzież,
  • irytacja pojawiająca się przy niektórych elementach garderoby i dodatkach – paskach do spodni, biżuterii, paskach przy sandałach,
  • negatywny stosunek do ściągaczy i fiszbinów,
  • unikanie bezpośredniego kontaktu bosej stopy z podłożem (podłogą, trawą, piaskiem),
  • unikanie rzeczy, które mają miękką lub szorstką strukturę,
  • niechęć do kosmetyków i maści ze względu na ich lepką konsystencję.

Obronność dotykowa występuje nie tylko u małych dzieci. Bardzo często doskwiera również osobom dorosłym, które nie przeszły terapii integracji sensorycznej. Niektóre z nich doskonale maskują swoje problemy, aby nie narażać się na odrzucenie i ostracyzm społeczny. Nadwrażliwość dotykowa daje u nich mniej zauważalne symptomy. Tłumienie złości i irytacji nie jest jednak zdrowe, prowadzi do objawów psychosomatycznych.

Przyczyny nadwrażliwości dotykowej

U Twojego dziecka została zdiagnozowana nadwrażliwość dotykowa? Przyczyny tego zaburzenia integracji sensorycznej nie są w pełni poznane. Obecnie przypuszcza się, że obronność dotykowa wiąże się z:

  • niedotlenieniem okołoporodowym,
  • przedwczesnym porodem,
  • brakiem dostatecznej stymulacji sensorycznej w dzieciństwie,
  • cesarskim cięciem,
  • uzależnieniem matki od używek i ich stosowaniem w ciąży,
  • przyjmowaniem niektórych leków przez matkę w trakcie ciąży.

Z czego jeszcze może wynikać nadwrażliwość dotykowa? Autyzm stanowi zaburzenie rozwoju, w którego przebiegu często stwierdza się niechęć do określonych faktur materiałów, przytulania i dań o określonej konsystencji. Dziś wiemy, że wynika z odmiennego funkcjonowania niektórych obszarów mózgu.

Ponadto nadwrażliwość dotykowa stanowi jedno z kryteriów diagnostycznych przy ADHD i wysokiej wrażliwości przetwarzania sensorycznego. Obecnie trwają dyskusje akademickie, czy osoby wysoko wrażliwe są odrębną grupą. U niektórych z nich zostaje rozpoznany autyzm lub ADHD. Część z nich otrzymuje podwójną diagnozę.

Ćwiczenia na nadwrażliwość dotykową

Jeśli u Twojego dziecka została rozpoznana nadwrażliwość dotykowa, ćwiczenia sensoryczne mogą okazać się pomocne. Zaleca się jednak, aby nie wdrażać ich na własną rękę. Wcześniej lepiej zwrócić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej i skorzystać z wiedzy doświadczonego specjalisty. Może on zalecić określone ćwiczenia, które rodzic wykonuje z dzieckiem w domu. Bardzo dobre rezultaty daje też terapia sensoryczna skrojona na miarę potrzeb młodego człowieka.

Często stosowaną zabawą jest poszukiwanie skarbów. Do wiaderka należy wsypać piasek lub kisiel, a następnie schować w nim niewielkie przedmioty. Młody człowiek ma za zadanie zanurzyć w nim rękę i je odnaleźć.

Kolejną zabawą, która cieszy się sporą popularnością, jest „jedzenie kolorów”. Dziecko losuje kolorową karteczkę. Determinuje ona barwę posiłku. Młody człowiek wybiera produkty w tym odcieniu i wraz z rodzicem przygotowuje z nich kolację. Po zjedzeniu ocenia danie w danym kolorze i opisuje swoje doznania.

dziecko dotyka liści

Nadwrażliwość dotykowa – jak wygląda leczenie? Główne zalecenia

Jeśli u Twojego dziecka została rozpoznana nadwrażliwość dotykowa, leczenie powinno opierać się na terapii sensorycznej. Każdy problem należy rozpatrywać indywidualnie. Specjalista, który konsultuje młodego człowieka, dostrzega detale, które wpływają na wybór odpowiedniej metody. 

Każdy rodzic wie, jak duży problem stanowi nadwrażliwość dotykowa. Terapia sensoryczna, która przebiega pod okiem doświadczonego specjalisty, może pomóc w integracji napływających bodźców. Powinna przebiegać w atmosferze zabawy, gdyż wówczas charakteryzuje się najwyższą efektywnością. Zazwyczaj terapeuta sensoryczny zaleca rodzicom wykonywanie określonych ćwiczeń między zajęciami.

U wielu dzieci rozwinęła się nadwrażliwość dotykowa. Jak leczyć tę przypadłość, gdy młody człowiek stawia opór? Przede wszystkim nie wolno go do niczego zmuszać. Gdy pozostawia się możliwość wyboru, istnieje większa szansa na wykonanie danego ćwiczenia. Np. dzieci powinny masować swoje ręce, nogi i pośladki piłkami o różnej fakturze i stopniu sprężystości. Nie wolno im jednak narzucać określonej zabawki. Niech same wybiorą ją spośród kilku dostępnych opcji.

Jakie powinny być ubrania dla dzieci z nadwrażliwością dotykową?

Obronność dotykowa stanowi duży problem w codziennym życiu. Wpływa m.in. na wybór kosmetyków, odzieży, zabaw, posiłków i sposobów okazywania czułości. Ubrania dla dzieci z nadwrażliwością dotykową powinny być wykonane z miękkich, gładkich i przyjemnych w dotyku tkanin. Nie mogą nigdzie uciskać ciała młodego człowieka, dlatego zaleca się luźniejsze fasony. 

Odzież musi oddychać, dlatego w grę wchodzą tylko naturalne materiały i pochodzące z chemicznej obróbki celulozy. Poliester, akryl i poliamid będą potęgować uczucie gorąca oraz ogólne rozdrażnienie.

W przypadku starszych dzieci, u których została rozpoznana nadwrażliwość dotykowa, szanuj ich opinię. Nie kupuj im drapiących swetrów, bluzek z golfem, sukienek hiszpanek itp. Z każdej rzeczy wycinaj metki. Zwróć uwagę na szwy – najlepiej sprawdzą się gładkie.

Zabawki wspierające integrację sensoryczną

U Twojego dziecka została zdiagnozowana nadwrażliwość dotykowa? Zalecenia często obejmują zabawy wspierające integrację sensoryczną. Do niektórych możesz wykorzystać wiadro, piasek i przedmioty codziennego użytku. Inne zaś wymagają zaopatrzenia się w profesjonalne zabawki.

Twojej szczególnej uwadze polecamy huśtawki klasyczne, huśtawki leżaczek, kołyski niemowlęce i tablice grafomotoryczne. Te ostatnie są niezwykle pomocne w nauce pisania. W sklepie Smart Memories znajdziesz wysokiej jakości zabawki do integracji sensorycznej, które zostały wykonane z naturalnych i bezpiecznych materiałów. Możesz je wykorzystać zarówno do pracy z dzieckiem, u którego zdiagnozowano obronność dotykową, jak i u malucha, który nie ma objawów zaburzenia integracji sensorycznej. Odpowiednia stymulacja pozytywnie wpłynie na jego rozwój i zminimalizuje ryzyko wystąpienia problemów z motoryką małą oraz integracją sensoryczną w przyszłości.